Жер сағаты 2022 Қазақстан: Экотуризм
Бүгінгі таңда жабайы табиғат туризмі ең жылдам дамып келе жатқан бағыттардың бірі болып табылады және әлемдік туризмнің шамамен 25 пайызын құрайды. Дүниежүзілік туристік ұйымның мәліметі бойынша, мұндай саяхаттарды ұнататындардың жыл сайынғы саны 20 пайызға артып келеді. Дегенмен, процестің жағымсыз жағы да бар: экотуризмге қызығушылықтың артуына байланысты жергілікті экожүйелер мен жабайы табиғат популяцияларына қауіп төніп тұр.
Дұрыс ұйымдастырылған экотуризм табиғатқа зиянын тигізіп қана қоймай, оны сақтауға көмектесуі керек.
«Жер сағаты 2022» барысында біз бұл бағыттың қазіргі әлемдегі маңыздылығы және өз бетіңізше экотурист
болу туралы сөйлесеміз.
Дұрыс ұйымдастырылған экотуризм табиғатқа зиянын тигізіп қана қоймай, оны сақтауға көмектесуі керек.
«Жер сағаты 2022» барысында біз бұл бағыттың қазіргі әлемдегі маңыздылығы және өз бетіңізше экотурист
болу туралы сөйлесеміз.
Экотуризм дегеніміз не?
Әрбір елде әлемнің басқа бөліктерінен туристерді тартатын бірегей және ерекше жерлер бар, Қазақстан да шетте қалмайды.
Ел аумағының көп бөлігін шексіз далалар мен жайылымдар алып жатыр (көркем жайлаулар), бірақ таулар мен көлдерде бар. Қазақстанда көптеген ұлттық саябақтар мен қорықтар кездеседі. Орталық Азия мен Қазақстанның ең алғашқы және ең көне қорықтары Түркістан мен Жамбыл облыстарының түйіскен жерінде орналасқан «Ақсу-Жабағылы» қорығы болып табылады. ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне ұсынылған құстардың көптеген түрлеріне бай Қорғалжын қорығы саналады. Алматы облысының көрікті жерлері республикадан тысқары жерлерге де белгілі: Шарын каньоны, осы ұлттық саябақта: Көлсай көлдері мен Қайыңды көлі «Көлсай» саябағындағы көлдер; «Әнші төбе» – «Алтын-Емелдегі» республикалық маңызы бар мемлекеттік табиғат ескерткіші бар.
Елімізде осыған ұқсас жерлер көп, олар туралы біліп, ашық кеңістікті сезінуге және жабайы табиғаттың шексіз әлеміне қол сұғуға келетіндер көбейіп келеді. Экотуризмге қызығушылық артып келеді, бірақ рекреациялық жүктемені ескеру қажет.
Әрбір елде әлемнің басқа бөліктерінен туристерді тартатын бірегей және ерекше жерлер бар, Қазақстан да шетте қалмайды.
Ел аумағының көп бөлігін шексіз далалар мен жайылымдар алып жатыр (көркем жайлаулар), бірақ таулар мен көлдерде бар. Қазақстанда көптеген ұлттық саябақтар мен қорықтар кездеседі. Орталық Азия мен Қазақстанның ең алғашқы және ең көне қорықтары Түркістан мен Жамбыл облыстарының түйіскен жерінде орналасқан «Ақсу-Жабағылы» қорығы болып табылады. ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне ұсынылған құстардың көптеген түрлеріне бай Қорғалжын қорығы саналады. Алматы облысының көрікті жерлері республикадан тысқары жерлерге де белгілі: Шарын каньоны, осы ұлттық саябақта: Көлсай көлдері мен Қайыңды көлі «Көлсай» саябағындағы көлдер; «Әнші төбе» – «Алтын-Емелдегі» республикалық маңызы бар мемлекеттік табиғат ескерткіші бар.
Елімізде осыған ұқсас жерлер көп, олар туралы біліп, ашық кеңістікті сезінуге және жабайы табиғаттың шексіз әлеміне қол сұғуға келетіндер көбейіп келеді. Экотуризмге қызығушылық артып келеді, бірақ рекреациялық жүктемені ескеру қажет.
Жауапты туристің кеңестері
- Жолдан шықпаңызЕрекше қорғалатын табиғи аумақта (ұлттық саябақ, қорық және т.б.) болған кезде тек жабдықталған маршруттар бойынша жүріңіз. Әйтпесе, өзіңіз байқамай, сіз осы аумақтың нәзік тепе-теңдігін бұзуыңыз мүмкін.
- Қоқыс қалдырмаңызТабиғатта не қалдырсаңыз, сол жерде қалады, ал қоқыстың кейбір түрлері жүздеген жылдарға созылады! Бұл келесі туристердің көңіл көтеруін бұзып қана қоймай, жабайы табиғатқа айтарлықтай зиян тигізуі мүмкін.
- Жануарларды қорқытпаңызТабиғатта өзін тыныш және сабырлы ұстаған дұрыс. Құстар мен жануарларды қорқытпау үшін қатты музыка тыңдамаңыз, шу шығармаңыз, әйтпесе оларды көру және суретке түсіру мүмкіндігі аз болады. Суретке түсіру үшін қашып бара жатқан жануардың соңынан жүгіруге қатаң тыйым салынады. Дегенмен, жануарлардың кейбір түрлерін (мысалы, ірі сүтқоректілер немесе құстар) бақылау арнайы ережелер мен талаптарды сақтауды талап ететінің есте ұстаған жөн.
- Жергілікті кәсіпкерлерді қолдаңызТабиғатты сақтаудың жергілікті халық үшін экономикалық тиімді болуы маңызды. Мысалы, мейрамханалар мен кафелерге барыңыз, жергілікті кәдесыйларды сатып алыңыз. Бірақ олардың сирек кездесетін жануарлардың немесе өсімдіктердің бөліктерінен жасалмағанына көз жеткізіңіз.
- От жағуға болмайдыТабиғатта отты мүлдем жақпаған дұрыс, бірақ қажет болса, мұны арнайы бөлінген жерде жасаған дұрыс, ал кетерде өрт туындамас үшін оны абайлап сөндіріңіз.
- Өсімдіктерге құрметпен қараңызАғаштар мен бұталарды кесіп, зақымдаудан аулақ болыңыз. Сондай-ақ гүлдерді жұлып алуға болмайды, өйткені олардың кейбіреулері Қызыл кітапқа еңген болуы мүмкін.
- Төтенше жағдай жасамаңызЕгер сіз көлікпен немесе квадровелосипедпен саяхаттасаңыз, бұрыннан бар жолдарды ұстаныңыз, әсіресе солтүстік аймақтарда табиғаттың қалпына келуі өте ұзақ уақыт.
Экотуризм неге маңызды?
Соңғы екі жылда эпидемиологиялық шектеулерге байланысты ішкі туризм ерекше танымалдылыққа ие болды. Алайда, мұндай саяхаттарға қызығушылықтың артуына байланысты табиғатқа қауіп төніп тұр:
- 1экожүйенің нәзік тепе-теңдігі адамдардың көп болуынан, сондай-ақ онымен байланысты шаруашылық әрекеттерге байланысты бұзылады;
- 2жануарлар дүниесі тұрмыстық қоқыспен және басқа да қалдықтармен ластанған;
- 3жабайы аңдар мазасызданып, әдеттегі мекендерін тастап кетуге мәжбүр;
- 4өсіп келе жатқан сұранысқа байланысты жаңа қонақ үйлер мен демалыс орындары көбірек салынуда. Жоспарсыз құрылыстың кесірінен ландшафт бұзылып, ағаштар кесіледі, ал бұл су тасқынына әкеліп соғуы мүмкін.
Дүниежүзілік жабайы табиғат қоры (WWF), 2023. Барлық құқықтар қорғалған.